راه آهن سوئیس دارنده رتبه اول در سهم ریلی حمل و نقل بار و مسافر در اروپا و صاحب رتبه دوم در سهم ریلی حمل و نقل مسافر در جهان پس از ژاپن می باشد.
شبکه قطارهای حومه ای شهر زوریخ تحت عنوان خطوط S-Bahn شامل 32 خط می باشد که در محدوده مرکزی شهر عمدتا از زیرساختهای مشترک استفاده نموده و در حومه ها دارای شاخه های متعدد می باشد. این خطوط کلیه حومه های زوریخ و حتی بعضا برخی از شهرهای جنوبی آلمان را نیز به مرکز شهر زوریخ متصل می نمایند.
نقشه خطوط حومه ای، تراموا، اتوبوسرانی و کشتیرانی زوریخ
عمده این خطوط حومه ای، ایستگاه مرکزی زوریخ (Zürich Hauptbahnhof) و ایستگاه اورلیکن (Zürich Oerlikon) را به ترتیب به عنوان قلب بخش تاریخی شهر و قلب بخش توسعه یافته شهر زوریخ و نیز مهمترین نقاط تبادل سفر در این شهر، پوشش می دهند.
ایستگاه مرکزی زوریخ به عنوان قلب بخش تاریخی شهر زوریخ، ایستگاه اورلیکن به عنوان قلب بخش توسعه یافته شهر
از نکات قابل توجه در طراحی و اجرای خطوط حومه ای در شهر زوریخ می توان به تعدد پلها و تونلهای ریلی اشاره نمود که به منظور روانی ترافیک قطارها در محدوده شهری زوریخ بکار گرفته شده‌اند.
همانطور که اشاره گردید، یکی از شاخصه های این شبکه وجود تونلهایی است که امکان عبور قطارهای دوطبقه با شبکه برق بالاسری در آن فراهم گردیده است. بررسی این موضوع می تواند کمک شایانی به درک اهمیت نیاز به وجود چنین تونلهایی در تهران نماید.
نمایی از ناوگان دوطبقه مورد استفاده در خطوط حومه ای زوریخ (ارتفاع 4.6 متر)
بین دو ایستگاه اصلی شهر یعنی ایستگاه مرکزی و ایستگاه اورلیکن، سه کریدور ریلی برای عبور قطارهای حومه ای طراحی و اجرا شده است. از بین این سه کریدور، کریدور میانی موسوم به کریدور Wipkingen قدیمی ترین و کوتاهترین کریدور بین دو ایستگاه است. طول این کریدور حدود 5.2 کیلومتر است که 1.2 آن در داخل تونل قرار دارد. این مسیر از سال 1856 میلادی به بهره برداری رسیده است اما در سال 1990 زیرساختهای آن ارتقا یافته است.
دومین کریدور بین دو ایستگاه، کریدور غربی به نام Käferbergمی باشد که در سال 1969 افتتاح گردیده است. طول کل این مسیر بین دو ایستگاه در حدود 6.2 کیلومتر است که 2.1 کیلومتر آن داخل تونل قرار دارد. البته دسترسی مستقیم بین دو ایستگاه در سال 1982 با بازگشایی ایستگاه Hardbrücke در مسیر بین دو ایستگاه و تکمیل یال شرقی مثلث جنوبی این ایستگاه فراهم گردید.
سه کریدور اتصال ایستگاه مرکزی و ایستگاه اورلیکن و سرویس‌های عبوری از آنها
کریدور سوم و نهایی، کریدور شرقی ملقب به Weinberg می باشد که در سال 2014 به عنوان بخشی از پروژهCross-City Link تکمیل و به بهره برداری رسید. طول این مسیر بین دو ایستگاه در حدود 6.1 کیلومتر می باشد که از این میان حدود 4.8 کیلومتر در داخل تونل قرار دارد.
4 سرویس حومه‌ای و برخی سرویس‌های بلندبرد از کریدور شرقی، 1 سرویس حومه‌ای و برخی سرویس‌های بلندبرد از کریدور مرکزی و 7 سرویس حومه‌ای از کریدور غربی استفاده می نمایند. عبور 12 خط از 32 خط ریلی حومه‌ای (یعنی نزدیک به 40 درصد از خطوط حومه ای شهری) و برخی سرویس‌های بلندبرد از این سه کریدور و تونلهای آنها، بیانگر اهمیت این زیرساخت در حمل و نقل شهری زوریخ می باشد.
توسعه شهری زوریخ در ابتدا در اطراف ایستگاه مرکزی زوریخ شکل گرفته بود، اما از حدود 150 سال پیش توسعه در منطقه اورلیکن در شمال شهر تاریخی زوریخ آغاز گردید.
توسعه شهری اورلیکن
این منطقه تا اواسط قرن نوزدهم که راه آهن از شمال به منطقه Winterthur و از جنوب به ایستگاه مرکزی زوریخ (از طریق تونل Wipkingen) متصل نشده بود، توسعه جمعیتی چندانی نداشت ولی توسعه ایستگاه اورلیکن و ارتباط ریلی مناسب با مرکز شهر زوریخ منجر به توسعه روز افزون جمعیتی و صنعتی در این منطقه گردید. از طرفی در اواسط قرن بیستم، توسعه شبکه ریلی و ارتباطات ایستگاه اورلیکن با سایر شهرهای اطراف، احداث فرودگاه زوریخ در فاصله کوتاهی از شمال این منطقه و همچنین، توسعه خطوط ارتباطی با ایستگاه مرکزی زوریخ از طریق تونل Käferberg که منجر به دسترسی ریلی بین زوریخ و فرودگاه نیز می‌گردید، رشد توسعه شهری اورلیکن را سرعت بخشید.
نمایی از توسعه جدید ایستگاه اورلیکن در کنار سازه تاریخی آن
اما از آنجاییکه فرآیند توسعه شهری و یکپارچگی این منطقه با شهر زوریخ در فاصله کوتاهی شکل گرفت، ایستگاه اورلیکن عملا تبدیل به ایستگاه شمالی شهر زوریخ گردید. به همین دلیل، توسعه ایستگاه اورلیکن و تقویت ارتباطات آن با ایستگاه مرکزی و محله‌های شهری در دستور کار قرار گرفت. همچنین، رویکرد توسعه بر مبنای حمل و نقل همگانی (TOD) به عنوان یک رویکرد نوین شهرسازی در این منطقه مبنای عمل قرار گرفت. در این محله های جدید، برخلاف بافت تاریخی شهر، برای ساختمانهایی تا ارتفاع 80 متر نیز مجوز احداث صادر گردید.
نمایی از توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی در اطراف ایستگاه اورلیکن
پس از آن، با توجه به نیاز روزافزون به حمل و نقل ریلی مسافرین بلند برد و حومه ای شهر زوریخ برای دسترسی به ایستگاه اورلیکن، پروژه ای تحت عنوان « ارتباط ریلی جدید برای عبور از شهر (Cross-City Link)» اجرا شد که ماحصل آن ایجاد سومین مسیر ریلی ارتباطی بین ایستگاه مرکزی زوریخ و ایستگاه اورلیکن از طریق تونل حدود 5 کیلومتری Weinberg در سال 2014 می باشد.
همانطور که ملاحظه گردید، ایجاد ارتباطات ریلی برای فراهم نمودن خدمات ریلی مناسب به مسافرین شهر و حومه زوریخ با احداث سه کریدور و تونل ریلی شهری بین دو ایستگاه اصلی در زوریخ ایجاد شده است.
این مفهوم برای توسعه حمل و نقل ریلی در تهران می‌تواند بسیار آموزنده باشد. به همین دلیل، در ادامه، به جزئیات این پروژه پرداخته شده است.
طرح ارتباط ریلی جدید برای عبور از شهر (Cross-City Link):
همانطور که گفته شد، شبکه خطوط ریلی بلند برد و حومه ای در شهر زوریخ نقش بسزایی در حمل و نقل شهر ایفا نموده و روانی ترافیک قطارها در این شهر از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. از آنجا که در ایستگاه مرکزی زوریخ روزانه بیش از 400 هزار مراجعه کننده و نزدیک به 3000 قطار در حال رفت و آمد می باشند، پروژه های متعددی برای بهبود ترافیک ریلی در شبکه ریلی منتهی به این ایستگاه انجام شده است. یکی از این طرحها، ایجاد مسیر ریلی جدید بین دو ایستگاه مرکزی و اورلیکن بوده که اهداف مشخصی را دنبال نموده و در حال حاضر در دست بهره برداری می باشد. عمده این مسیر با تونلی به طول 4800 متر دو ایستگاه را به یکدیگر متصل نموده است.
نکته قابل توجه این است که، قبل از اجرای این تونل، ارتباط بین این دو ایستگاه از طریق دو مسیر دیگر نیز فراهم بوده ولیکن، به دلیل ایجاد مسیرهای عبوری بیشتر بین حومه های شهر و مرکز آن، نیاز به احداث تونل سوم نیز ایجاد گردید.
ارتباطات ریلی ایستگاه مرکزی زوریخ قبل از اجرای طرح Cross-City Link
خطوط سبز رنگ خطوط قطارهای دوربرد، خطوط قرمز رنگ مسیرهای حومه ای و منطقه ای و خطوط آبی رنگ بیانگر مسیرهای مختلط دوربرد و حومه‌ای- منطقه ای می‌باشد. همانطور که در شکل ملاحظه می گردد، کلیه خطوط دوربرد به ایستگاه منتهی گردیده و قطارهای دوربرد به مقصد این ایستگاه سیر می نمایند. در گذشته امکان ادامه سیر قطارهای حومه ای و منطقه ای جنوبی و غربی به سمت ایستگاه اورلیکن وجود نداشته و این قطارها نیز می بایست در ایستگاه مرکزی متوقف می شدند. براین اساس، مسافرینی که قصد ادامه سیر به سمت شمال شهر را داشتند می بایستی در ایستگاه تغییر قطار داده و به سمت ایستگاه اورلیکن و سایر ایستگاههای شمالی ادامه سیر می دادند. اما پروژه جدید جهت ایجاد مسیرهای عبوری برای قطارهای حومه ای و منطقه ای جنوبی و غربی به سمت شمال شهر اجرا گردید تا مسافرین این مسیرها بدون نیاز به تغییر قطار در ایستگاه مرکزی بتوانند به سیر خود به سمت شمال شهر ادامه داده و به نزدیکترین ایستگاه به مقصد خود دسترسی مستقیم داشته باشند.
چهار پروژه اصلی طرح Cross-City Link
این طرح شامل چهار پروژه بود که در شکل نشان داده شده است:
- ایجاد یک مسیر جدید روی دو پل پشت سر هم به طول 1156 و 400متر از روی خطوط و سوزنبندی موجود ایستگاه جهت ایجاد اتصال خطوط حومه ای منطقه ای غربی زوریخ به سکوهای زیرزمینی ایستگاه
- احداث سکوهای زیرزمینی و ماهیچه چهارخطه در ایستگاه زوریخ جهت ادامه مسیر به سمت اورلیکن
- احداث تونل زیرزمینی بطول 4800 متر (شامل حفر 4500 متر تونل با دستگاه TBM) جهت دسترسی ریلی به اورلیکن
- احداث خطوط و سکوهای جدید در ایستگاه اورلیکن
ارتباطات ریلی ایستگاه مرکزی زوریخ پس از اجرای طرح Cross-City Link
همانطور که در شکل بالا مشخص است، با اجرای این طرح (خطوط قهوه ای رنگ)، کلیه قطارهای حومه ای، منطقه ای و حتی برخی از قطارهای دوربرد امکان ادامه سیر به سمت شمال شهر را بدست آورده و حجم قابل توجهی از ترافیک سوار و پیاده شونده در ایستگاه مرکزی کاسته شد.
مسیر جدید به سمت ایستگاه اورلیکن بصورت کاملا زیرزمینی و توسط یک دستگاه TBM با قطر 11 متر و 24 سانتی متر حفاری گردیده است تا مسیر دوخطه جدید در آن ایجاد گردد.
دستگاه حفاری تونل Weinberg
شایان تامل است که در ادامه، برای روانی ترافیک قطارهای مختلفی که از ایستگاه مرکزی در سه محور مختلف به سمت ایستگاه اورلیکن سیر می نمایند، آرایش خطوط ورودی به ایستگاه اورلیکن نیز دستخوش تغییرات پیچیده ای گردید. بدین منظور، مسیر رفت و برگشت تونل جدید در انتها (در ورودی جنوبی ایستگاه اورلیکن) از دو دهانه (Portal) جداگانه خارج می گردد.
تغییر آرایش خطوط ورودی به ایستگاه اورلیکن به منظور روانی ترافیک قطارها
نمایی از خروجی تونل در ورودی جنوبی ایستگاه اورلیکن
در طراحی فضاهای جدید ایجاد شده در قالب این پروژه به موضوع سرمایه گذاری و درآمدزایی پایدار، چه در فضاهای ارتباطی داخل ایستگاه در قالب خرده فروشی (Retail) و چه در قالب توسعه بر مبنای حمل و نقل همگانی (TOD) پرداخته شده است.
استفاده از فضاهای آزاد شده شمال و جنوب ایستگاه مرکزی زوریخ برای توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی(TOD)
پیاده سازی TOD در فضاهای آزاد شده شمال و جنوب خطوط ایستگاه مرکزی زوریخ
پیاده سازی خرده فروشی در طبقات زیرین ایستگاه مرکزی زوریخ
نکته قابل توجه در اجرای پروژه Cross-City Link، استفاده از ظرفیتهای اقتصادی ناشی از رویکرد TOD و نیز خرده فروشی (Retail) در ایجاد درآمد پایدار برای ایستگاه و اقتصادی نمودن ابرپروژه مزبور می باشد.
دیدگاه خود را بنویسید